تقاضای پول و حق¬الضرب در ایران: ۸۶-۱۳۴۲

در ایران، به¬دلیل ضعف توسعۀ بازارهای مالی داخلی، فقدان یک نظام مالیات¬گیری کارا و وجود محدودیت هایی برای استقراض خارجی، طی دهه¬های گذشته، کسری ¬بودجه دولت عمدتاً یا از طریق استقراض از بانک مرکزی و یا از طریق فروش دلارهای نفتی به بانک مرکزی تأمین می شده است و هر دو روش، منجر به افزایش پایه پولی یا پول پرقدرت شده و طی آن، نرخ تورم افزایش یافته است. افزایش تورم، از یک طرف، قدرت خرید پول جامعه را کاهش داده و از طرف دیگر، باعث ایجاد درآمد از طریق حق¬الضرب برای دولت شده است. هدف این مقاله، بررسی و تحلیل حق¬الضرب از طریق برآورد تابع تقاضای پول در ایران است. برای تخمین مدل از تکنیک همجمعی یوهانسن¬ – جسیلیوس استفاده و با به کارگیری داده های آماری دوره 86-1342، مدل تجربی تخمین زده می شود. نتایج تخمین تابع تقاضای پول سرانه در ایران حاکی از آن است که شبه کشش بلندمدت تورم، منفی 59/5 و کشش بلندمدت تولید ناخالص داخلی سرانه، مثبت 36/2 می¬باشد. بعد از اولین تکانه نفتی، نرخ تورم حداکثرکننده حق¬الضرب - بجز در دوران جنگ - از نرخ تورم تحقق یافته کمتر است. بر این اساس، نتایج مؤید این است که اقتصاد کشور عمدتاً در قسمت نامطلوب منحنی لافر قرار دارد. شایان ذکر است، نتایج این تحقیق صرف نظر از اینکه انتظارات به¬صورت تطبیقی و یا عقلایی شکل گیرد، معتبر است.